Podział majątku wiążę się z rozdysponowaniem poszczególnych składników majątku byłych lub obecnych małżonków pomiędzy tych małżonków oraz dokonanie wszelkich rozliczeń z tym związanych. Najczęściej do podziału majątku dochodzi po rozwodzie małżonków. Podziału tego można dokonać jednak w każdej sytuacji, gdy dojdzie do ustania wspólności majątkowej małżeńskiej. Istnieją dwa podstawowe (ale nie jedyne) ustroje majątkowe małżeńskie. Jednym z nich jest wspólność majątkowa drugim rozdzielność majątkowa.
Istnienie między małżonkami wspólności majątkowej oznacza, że małżonkowie posiadają trzy rodzaje majątków: majątek osobisty męża, majątek osobisty żony oraz majątek wspólny. Istotą wspólności majątkowej małżeńskiej jest to, że większość nabywanych składników majątku trafia do majątku wspólnego, niezależnie od tego, który z małżonków dokonał tego nabycia. I tak, na przykład w przypadku wspólności majątkowej, wynagrodzenie za pracę uzyskiwane przez męża będzie stanowiło majątek wspólny stron, pomimo, iż to mąż otrzymał to wynagrodzenie za wykonywaną przez siebie pracę. Do majątku osobistego małżonka wchodzą z kolei, na przykład składniki uzyskane przez niego na drodze dziedziczenia czy otrzymane w drodze darowizny.
Ustrój rozdzielności majątkowe oznacza, że istnieją tylko dwa rodzaje majątków: majątek osobisty męża oraz majątek osobisty żony. Oczywiście małżonkowie mogą nabywać przedmioty, które będą stanowiły ich współwłasność, tj. każdemu małżonkowi będzie przysługiwał określony udział w takim przedmiocie, nie będzie to jednak majątek wspólny. Istotą bowiem wspólności ustawowej małżeńskiej jest jej "bezudziałowy" charakter. Zrozumienie tej subtelnej różnicy stanowi klucz do rozróżnienia tych ustrojów. W tym celu warto skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, takiego jak adwokat gdynia celem uzyskania rzetelnej porady prawnej.
Jak już sygnalizowano, do ustania wspólności majątkowej najczęściej dochodzi na skutek rozwodu. Podobny skutek powoduje orzeczenie przez sąd między małżonkami separacji (ale skutku tego nie powoduje jedynie stan separacji faktycznej między małżonkami). Małżonkowie pozostający w ustroju wspólności majątkowej mogą także ustanowić rozdzielność majątkową w drodze umowy podpisanej w formie aktu notarialnego. W tym wypadku potrzebna jest zgoda obojga małżonków. Brak zgodny jednego z nich powoduje konieczność wystąpienia z pozwem o ustanowienie rozdzielności majątkowej do sądu.
Sam podział majątku może zostać dokonany w drodze orzeczenia sądowego lub na skutek zawarcia przez małżonków umowy. Teoretycznie, prawnie dopuszczalne jest dokonanie podziału majątku wspólnego małżonków w wyroku rozwodowym. W praktyce podziały tego typu praktycznie nie występują. Regułą jest dokonywanie podziału majątku w osobnym postępowaniu sądowym, inicjowanym już po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej.
Podział majątku dokonywany w drodze postępowania sądowego jest procesem długotrwałym. Często wiąże się z koniecznością przeprowadzenia szeregu dowodów, w tym dowodów z przesłuchania świadków czy biegłych rozmaitych specjalności, w tym biegłych dokonujących wyceny poszczególnych składników majątku. Może generować to także istotne koszty, które finalnie będą zmuszone ponieść strony tego postępowania, tj. małżonkowie lub byli małżonkowie. Nawet w toku trwającego postępowania sądowego możliwe jest jego ugodowe zakończenie na każdym etapie.
Drugi sposób dokonania podziału majątku - podział majątku wspólnego u notariusza oraz inny podział umowny odbywa się znacznie szybciej. Do podpisania umowy dochodzi najczęściej w czasie jednego spotkania zainteresowanych stron. Oczywiście, wymaga to osiągnięcia przez strony porozumienia, którego uzyskanie może być wynikiem wielomiesięcznych negocjacji prowadzonych przez strony. Sama umowa to jedynie finalny efekt tego procesu. Nie zawsze też umowny podział majątku jest podziałem tańszym niż ten sam podział dokonany przez sądem.
